De Westelijke Tuinsteden bestonden in 2012 zestig jaar. Een goed moment om stil te staan bij de interessante locaties en architectuur die het gebied rijk is. Aflevering elf van deze rubriek, verzorgd door vrijwilligers van de vereniging ProWest, Erfgoedvereniging Heemschut en het Cuypersgenootschap.

De Westereindflat in Slotermeer

De Westereindflat in Slotermeer, gezien vanaf de Haarlemmerweg; 13 november 2011.

Foto: Erik Swierstra.

In het uiterste noordoosten van de Westelijke Tuinsteden, bij de grens van Slotermeer en Bos en Lommer, staat aan de Harry Koningsbergerstraat een markant flatgebouw, speciaal gebouwd voor alleenstaanden. Wie over de Haarlemmerweg rijdt of per metro of trein van Station Sloterdijk richting Station Lelylaan reist ziet de Westereindflat van verre opdoemen. Vroeger was het dak getooid met een reclame voor Amstelbier, waardoor het ook wel de 'Amstelbierflat' werd genoemd. Om een installatie voor glazenwassers te kunnen aanbrengen is deze reclame in 2002 verwijderd.

Woningen voor alleenstaanden
De bekendste bijnaam onder de Amsterdammers voor het gebouw was echter de 'Hunkerbunker'. Dit omdat ten tijde van de bouw in de jaren vijftig het nog ongebruikelijk was om een flatgebouw speciaal voor alleenstaanden te bouwen, het gezin was toen immers de hoeksteen van de samenleving. Tot op heden wordt de flat bewoond door alleenstaanden.

Het gebouw telde oorspronkelijk 83 eenkamerwoningen (32 m2) en 44 tweekamerwoningen (48 m2). Bijzonder was dat zij alle beschikten over een eigen bergruimte, balcon, keuken, toilet en doucheruimte. In de naoorlogse jaren was dit een ongewone luxe.

Ontwerp
De Westereindflat werd in 1955/'56 ontworpen door Jan Rietveld (zoon van de beroemde Gerrit Rietveld) en P.R. Bloemsma en werd voltooid in 1957. Het betonnen gebouw telt negen woonetages op een onderbouw. De onderste laag is grijs geschilderd, terwijl de etages erboven wit zijn, met daarin donkergekleurde raamkozijnen.

De entree met luifel en het trappenhuis zijn uit het midden geplaatst. Ten noorden hiervan zijn er bergingen op de begane grond, ten zuiden een onderdoorgang die was bedoeld als toegang tot winkels en een restaurant met terras aan het water. Deze voorziening was bedoeld om het contact tussen de bewoners te bevorderen, maar is helaas niet gerealiseerd en door kantoorruimten vervangen.

Bijzondere vormgeving
Niet alleen de indeling en de functies in het gebouw waren toen bijzonder, maar ook de vormgeving van de gevels, met daarin aan alle vier zijden vensters, dus ook in de kopgevels. Dit omdat er ook woningen aan de kopse kanten waren gesitueerd. De balcons waren inpandig, maar staken ook halfrond uit de gevel. Door deze combinatie heeft het gebouw een levendige vormgeving. Kozijnen en balcons zorgen voor het karakteristieke uiterlijk van het flatgebouw.

Rijksmonument
Minister Ronald Plasterk heeft in 2007 een Top Honderdlijst gepresenteerd van erfgoed uit de Wederopbouwperiode met daarop honderd bouwwerken. Het gaat daarbij vooral om de excellente werken: evidente mijlpalen in de ontwikkeling van de architectuur, stedenbouw, landinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden kunst of essentiële toonbeelden van de belangrijkste cultuurhistorische of sociaal-historische ontwikkelingen van de periode 1940-1958 in Nederland.

In Amsterdam staan daarop zeven objecten, waarvan de Westereindflat de enige is in Nieuw-West (Slotermeer). Sinds 2010 is het gebouw ook daadwerkelijk een Rijksmonument.

Erik Swierstra, ProWest; januari 2013.