Met uitzicht op de schuin geplaatste woonblokken (de Aireyblokken) aan de Burgemeester De Vlugtlaan vertellen erfgoedbeschermers Norman Vervat (kunsthistoricus en vrijwilliger bij Erfgoedvereniging Bond Heemschut) en Tineke Rombout (bewonersnetwerk Pro West) over het vele waardevolle in stadsdeel Nieuw-West. Het vele waardevolle erfgoed, zoals die eerdergenoemde woningen in Slotermeer. "Dat sloop en nieuwbouw duurzamer is, gaat er tegenwoordig niet meer in."

Door: Shirley Brandeis

De kiosken aan het Staalmanplein, volgens erfgoedliefhebbers monumentaal van karakter.

Dat de woonblokken langs de laan er nog staan en inmiddels deels gerenoveerd zijn, geeft een zoete smaak bij Norman Vervat en Tineke Rombout. Jaren streden zij samen met bewoners en leden van de gemeenteraad voor behoud van dit typische stuk wederopbouwarchitectuur, een beeldbepalend onderdeel van het beschermd stadsgezicht 'Van Eesterenmuseum'. De corporatie wilde sloop; er werd na verzet en de crisis toch anders besloten. Achterover hangen na zo'n - noem het maar gerust een - overwinning zit er niet bij. Voormalige schoolgebouwen Calvijn en Cartesius, een stuk in de Bakemabuurt, huisjes aan de Sloterweg, het Staalmanplein… De lijst met erfgoed dat met sloop bedreigd wordt, is lang. Nog langer is de lijst met gebouwen die wat Rombout en Vervat betreft monumentaal, en daarmee beschermd, mogen worden. Rombout, opgelucht: "De Louis Bouwmeesterschool is behouden, die wordt nu gerenoveerd." Maar daarentegen is de Goeman Borgesiusschool in Geuzenveld gesloopt. Vervat: "Je hoeft ook niet alle H-vormige scholen uit de jaren vijftig te behouden, zo denken we ook wel weer. En gelukkig krijgt het kunstwerk in de school een plek in de nieuwbouw. En heeft het kunstwerk dat in de vroegere Troelstraschool stond straks een plek in de gerenoveerde Louis Bouwmeesterschool. In beide gevallen ondersteunt Heemschut de scholen bij de herplaatsing."

Vooral praten
Ja, ze vinden het allemaal waard te behouden. Niet per se omdat het mooi is (een term waarover te twisten valt), maar omdat het typisch is voor een bepaalde periode. Omdat het schoonheid heeft vanuit de gedachten van weleer. Omdat monumentale panden een enorme bijdrage kunnen leveren aan de aantrekkingskracht van Nieuw-West. Neem het vroegere schoolgebouw van het Calvijn met Junior College aan de Schipluidenlaan in Slotervaart, dat Vervat een icoon voor zijn tijd noemt. "Stoere, brutalistische architectuur is het. Die aula met golvend dak, die gymzaal op pootjes, de entree… het totaalplaatje is prachtig. Met een goede nieuwe functie kan dat gebouw een enorme bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de buurt." Het gebouw blijft behouden na inspanningen door liefhebbers zoals hij. Al wordt nog gewaakt voor de zichtbaarheid nu er aan de voorzijde bouwplannen zijn. En zo raken Vervat en Rombout en hun medestrijders nooit uitgepraat. Want erfgoed behouden is vooral praten, argumenten opvoeren waarom iets behouden moet en kan blijven. Vervat: "Dat sloop en nieuwbouw duurzamer zouden zijn, gaat er tegenwoordig niet meer in."

Sloop van de baan
Klaar zijn ze dus nooit. Er is nog zoveel te beschermen. Rombout somt op: "De Aireyblokken aan de Johan Jongkindstraat in Slotervaart, een bijzonder kantoorgebouw uit de jaren zeventig aan de Overschiestraat, het kunstwerk dat de entree tot sportpark Ookmeer vormt…" Tevreden zijn ze wel al. "De afgelopen jaren ging het snel, de teller staat nu op zo'n vijftig gemeentelijke monumenten in Nieuw-West." Rombouts favoriet zijn de Knijtijzerpanden aan de Jan Evertsenstraat; Vervat noemt het Sloterhof in Slotervaart, monumentaal maar helaas slecht onderhouden. Beiden noemen het Staalmanplein, waarover ze nog altijd in discussie zijn. Met de inmiddels overleden architect Hein de Haan toonden ze bij de sloopplannen in 2008 hun ongenoegen. Rombout: "Er stond een woontoren gepland, de Alliantie kwam steeds weer met nieuwe argumenten om te slopen." De crisis was een uitkomst, de stemming in de gemeenteraad, in de bestuurscommissie Nieuw-West en bij Bureau Monumenten en Archeologie veranderde. Met name de kiosken op het plein, aan de rand van de Johan Huizingalaan, kregen meer waardering dan voorheen, al wil de corporatie nog altijd een woonblok op deze plek. De procedure om de kiosken op de lijst van gemeentelijke monumenten te krijgen werd gelukkig onlangs, met dank aan de bestuurscommissie van het stadsdeel, gestart. Vervat: "En daarmee is sloop van de baan." De erfgoedbeschermers zijn blij. "Het Staalmanplein is een zeldzaam jaren vijftig winkelplein. Die schuin geplaatste kiosken, die balkonnetjes eromheen, de rijen platanen, de verhouding open versus gesloten. Dat alles maakt het typisch en bijzonder."

Stadsdeelbouwmeester
Elk succes lijkt vrij snel overschaduwd door een nog niet behaald succes. Met altijd de kans dat een volgens hen als erfgoedwaardig beschouwd gebouw toch wordt gesloopt. Er zijn zorgen om woonblokken in de Bakemabuurt in Geuzenveld, zorgen om een rij huizen aan de Sloterweg, om de Lutkemeerpolder waar, aldus Vervat, het 19e eeuwse landschap wordt vernacheld voor het zoveelste bedrijventerrein terwijl er zoveel leegstand is." Ze gaan door tot hun hele wensenlijst monumentaal - en dus beschermd - is verklaard. Vervat: "Nog te vaak is sloop en nieuwbouw het antwoord. Renovatie moet het uitgangspunt worden, met sloop alleen nog bij uiterste noodzaak. Dan begrijpen we het, nu meestal niet. Men sloopt te makkelijk." Een stadsdeelbouwmeester zou mooi zijn, droomt Rombout. "Eén persoon die dit allemaal in de gaten houdt in Nieuw-West. Iemand die ook voorkomt dat de mooie, open bebouwing zoals we die in de Westelijke Tuinsteden hebben, blijft. Dat niet de gesloten bouw van de Amsterdamse School, zoals je veel in Zuid ziet, oprukt. Dat past hier niet. Wij zijn een product van Van Eesteren. Dat willen we behouden."

Uit: de Westerpost van 3 januari 2018.