Monumentale wandkunst: toen, nu en straks Afdrukken

 

Erfgoed van de Week - 20 oktober 2016

Een belangrijk en actueel onderwerp is de monumentale wandkunst van na de oorlog. Een aanzienlijk deel van dit erfgoed is in de loop van de jaren geruisloos verdwenen.

En hoewel er werken zijn gered of vanwege de monumentale status van een gebouw beschermd, loopt een flink aantal werken gevaar. Want de grote bouw- en ontwikkelopgave in Amsterdam betekent ook herontwikkeling en sloop. In veel gevallen gaat het dan om gebieden en gebouwen uit de wederopbouwperiode: daar waar zich de naoorlogse monumentale wandkunst bevindt.

Glasappliqué De Ontmoeting

Bouw-kunst-werken
Na de Tweede Wereldoorlog vond een ware bouwexplosie plaats. De Westelijke Tuinsteden werden aangelegd en door heel Amsterdam werd het ene na het andere bouwblok uit de grond gestampt. Naast woningen werden er veel scholen en andere openbare voorzieningen gebouwd. Daarbij werd de percentageregeling toegepast: 1,5% (later 1%) van de totale bouwsom van overheidsgebouwen werd gereserveerd voor zogenaamde decoratieve aankleding. De kunstenaars van deze architectuurgebonden werken werkten samen met of in opdracht van de architect, waardoor deze aansloten op (de functie van) het gebouw. Ondanks dat de precieze aantallen niet bekend zijn, mag het duidelijk zijn dat er in Amsterdam honderden kunstwerken zijn gerealiseerd. Het gaat dan vooral om glasappliqués, wandschilderingen, beton- en baksteenreliëfs, mozaïeken, sgraffito’s, tegeltableaus, tegelvloeren en glas-in-loodramen. De betreffende kunstwerken zijn aard- en nagelvast met het gebouw verbonden.

Een belangrijk deel van de geschiedenis
Deze naoorlogse monumentale wandkunst representeert een bijzonder stuk geschiedenis en is meestal van grote kunst- en cultuurhistorische waarde. De werken verdienen daarom een respectvolle behandeling. Op dit moment is alleen de kunst in of aan een pand met de monumentstatus beschermd, er is geen ander (wettelijk) middel in te zetten voor de bescherming van zo'n kunstwerk. Amsterdam wil zich inzetten voor de waardevolle naoorlogse monumentale wandkunst. Want alle hoofdstukken die het verhaal van (de geschiedenis van) Amsterdam vertellen, dus ook dat van de naoorlogse periode met de bijbehorende kunst, zijn de moeite waard.

Actie: opsporen van de Amsterdamse topcollectie
En daarmee is er werk aan de winkel, want vanwege diverse (bouw)plannen is een deel van de Amsterdamse collectie naoorlogse monumentale wandkunst in gevaar. Om hier (gerichte) aandacht aan te kunnen geven moet duidelijk zijn wat er is, waar het zich bevindt en wat de waarde van een specifiek kunstwerk is. Helaas is de beschikbare informatie over naoorlogse monumentale wandkunst gefragmenteerd en (veelal) gedateerd of achterhaald. Daarom wordt nu, in samenwerking met Erfgoedvereniging Heemschut, een inventarisatie gemaakt. Nadat duidelijk is wat de (cultuurhistorisch) meest waardevolle kunstwerken zijn, wordt door een gespecialiseerde kunsthistoricus per kunstwerk een uitgebreide waardestelling gemaakt. De zogenaamde topcollectie wandkunst die voortkomt uit het onderzoek, vormt vervolgens de leidraad voor vervolgacties.

Behouden of herplaatsen
Begin oktober heeft de gemeenteraad de waarde van monumentale wandkunst erkend en bekrachtigd dat er iets moet gebeuren. Natuurlijk kan niet elk gebouw in zijn huidige vorm en/of plek blijven staan, in die gevallen moet er gekeken worden naar de mogelijkheden om een kunstwerk uit te nemen en te herplaatsen. In een ideale situatie wordt er in elk project waarbij naoorlogse monumentale wandkunst gemoeid is, rekening gehouden met dit onderdeel. En wordt primair (ongewenste en ongeplande) sloop voorkomen. Tijdig nadenken over herplaatsing biedt bovendien prachtige kansen voor nieuwbouw waardoor de Amsterdammers van nu én straks zomaar een stukje tastbare cultuurhistorie cadeau kunnen krijgen!

Erfgoed van de Week
In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de website amsterdam.nl/erfgoed en twitter @erfgoed020 delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.

Van: https://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/monumenten/erfgoed-week/wandkunst/

 

 

Laatst aangepast op maandag, 07 november 2016 23:27